بعضي از مربيان معتقدند که توجه به يازده عامل زير مي تواند در گسترش ارزشها به خصوص در ايجاد دوستي و تفاهم بين دانش آموزان ، غني کردن محيط مدرسه و کاهش مسائل انضباطي مؤثر واقع گردد .اين عوامل به طور مختصر به شرح زير است :
1 ـ آموزش مستقيم :
ارزشهاي اخلاقي مانند مسئوليت پذيري ،احترام به حقوق ديگران ، همکاري ، صداقت ، شجاعت و مهارتهاي ارتباطي بايد در مدرسه برنامه ريزي گردد و مانند ساير دروس به طور مستقيم درکلاس و مدرسه تدريس شود .
اين ارزشها و رفتارهاي منطبق با آن در انسان ذاتي و خودانگيخته نيست ،بلکه در طي رشد کودک و در اثر ارتباط با بزرگسالان بايد آموخته و دروني گردد .
2 ـ آموزش مفاهيم :
بسياري از کودکان در بدو ورود به مدرسه درک روشني از ارزشهاي اساسي ندارند .اينان حتي اگر بتوانند مفاهيم فوق را تعريف کنند ، غالباً قادر نيستند آنها را به زندگي روزمره ي خود ارتباط دهند .
لازمه ي پرورش اخلاقي کودکان اين است که آنان را در درک اين نوع مفاهيم حو چگونگي تطبيق دادن آنها با واقعيتهاي روزمره زندگي آشنا ساخت
3 ـ به کارگيري زبان مثبت :
گفتار و دستورهاي مسئولين مدرسه و معلمان وقتي اثر بخش خواهد بود که در محيط آموزشي ،زبان مثبت به جاي زبان منفي به کار رود . مثلاً به جاي عبارتي مانند به سرجلسه ي امتحان دير نياييد، مي توان گفت که به موقع بیایید.
دانش آموزان وقتي بدانند دقيقاً چه انتظاري از آنان مي رود ، پذيرش و اطاعت بيشتري از مقررات خواهند داشت .
4 ـ تقويت بصري :
کلمات و پيامهايي که بيانگر ارزشهاي اخلاقي مورد نظر است ، بايد در نقاط مختلف مدرسه و در معرض توجه دائم دانش آموزان قرار گيرد و در فرصتهاي مختلف درباره ي آنها صحبت شود .درمدرسه ابتدايي مي توان کلماتي مانند احترام ، همکاري ، درستي ، تفاهم ، بخشش و عفو را به عنوان ارزشهاي مهم در مدرسه با حروف درشت در تابلوهاي متعدد و در سرسرا يا نقاط ديگر نصب کرد .
5-محتوا و فرآيند :
علاوه بر آموزش ارزشها ، مدرسه بايد شرايطي نيز براي کاربرد آنها فراهم آورد .به طور مثال وقتي به دانش آموزان مي گوييم که صداقت بهتر از دورويي و يا حضور به موقع بهتر از تأخيراست و مؤدب بودن بر گستاخي ترجيح دارد ؛ بايد اين مفاهيم را طي فرآيندي چند مرحله اي به آنان تفهيم
نمود.دانش آموزان بايد بتوانند رفتار جديد را آزمايش و تمرين کنند و به آثار آن پي ببرند .
6 ـ جو مدرسه :
تعليم و تربيت اخلاقي محدود به کلاس درس نيست و اين ارزشها بايد از مرز کلاس عبور کرده به زمين بازي ، سالن اجتماعات ، ناهار خوري ، دفتر مدرسه و حتي اتوبوس راه يابد و از آنجا به خانه و جامعه ي کلي گسترش پيدا کند . اگر در مدرسه روح انصاف ، عدالت ، اعتماد متقابل و صميميت بين مسئولان مدرسه و معلمان برقرار باشد ،بچه ها عدالت ، صميميت و احترام متقابل را ياد مي گيرند .
7 ـ مواد و امکانات آموزشي ساده براي معلمان :
آموزش ضمن خدمت و آماده سازي معلمان براي تدريس مفاهيم اخلاقي نبايد طولاني ، وقتگير و پرخرج باشد .معلم ها اصولاً در مقابل برنامه هايي که وقت و انرژي زيادي از آنان مي گيرد ، مقاوم هستند .اين برنامه ها و وسايل که مورد استفاده قرار مي گيرد بايد ساده و عملي باشد که معلمان آن را به صورت باري اضافه بر برنامه روزمره خود تلقي ننمايند ،بلکه آن را جزء لاينفک از وظايف تدريس خود بدانند .
8 ـ انعطاف پذيري برنامه :
برنامه آموزش اخلاقي دانش آموزان نبايد تحميلي و جزئيات آن از بيش تعيين شده باشد .اين نوع برنامه ها بايد انعطاف پذير باشند و در آن جايي براي آزادي عمل و خلاقيت معلم در نظر گرفته شود تا معلمان بتوانند ضمن در نظر داشتن معيارهاي مدرسه ،برنامه را با شرايط خاص و سبک تدريس خود انطباق دهند .
9 ـ مشارکت دانش آموزان :
همانگونه که برنامه تعليم و تربيت اخلاقي بايد آزادي عمل معلمان را در نظر داشته باشد ،دانش آموزان هم بايد بتوانند در فرآيند تعيين اهداف مشارکت داشته باشند و نسبت به آن احساس تعلق نمايند .
10 ـ مشارکت اولياء :
برنامه تعليم و تربيت اخلاقي دانش اموزان در صورتي پايدارو مؤثر است که اولياء با مسئولان و معلمان مدرسه جلساتي مستمر داشته باشند و از آنچه در مدرسه تدريس و تشويق مي گردد ، آگاه شده در اجراي برنامه ها نقش داشته باشند .
11 ـ ارزشيابي :
برنامه ي آموزش اخلاق بايد شامل ارزشيابي مقدماتي هدفها ،تشکيل جلسات و شوراهاي متناوب در طول برنامه و ارزشيابي نهايي نتايج باشد .در مرحله ي برنامه ريزي اوليه ،معلمان و کارکنان مدرسه بايد بتوانند انتظارات خود را به طور مشخص بيان کنند و جزئيات اهداف مختلفي را که اميدوارند به آنها دست يابند تعيين کنند .
دین اسلام، متضمّن سعادت انسان ها در همه شئون زندگی و تعیین کننده خط مشی و شیوه درست زندگی انفرادی و اجتماعی انسان هاست و آدمی را به سوی کمالات نفسانی و اجتماعی رهبری می نماید و به عالی ترین درجات انسانیت، ارتقا می بخشد. بدیهی است که این دین، برای رساندن به مقصود، باید برنامه ریزی منسجمی برای آنها داشته باشد. به همین منظور، خداوند، به عنوان وضع کننده این دین، قرآن کریم را که سرشار از راه کارها و ارزش ها برای سعادت انسان ها و زندگی بهتر آنهاست، به سوی بشر فرو فرستاده است. قرآن، برنامه ای عملی و راه کاری اجرایی است که همه اصول و مقرّرات زندگی فردی و همچنین نوع تعامل انسان با آفریدگار و جهان آفرینش و همه پدیده هایی که دور و بر او وجود دارند و نوع ارتباطات او با خانواده، همسایه، جامعه، امّت اسلامی و حتّی انسان های غیر همکیش و ایین او را در بر می گیرد. قرآن، کتاب زندگی است. اساسی ترین هدف قرآن، تأسیس امّت یا همان جامعه ممتازی است که رسالت اسلام را عملی سازد و در آن، انسان ها، زندگی شان را بر پایه: عقیده (توحید، نبوّت و معاد)، شریعت (احکام عملی) و ارزش های والای اسلام (اخلاق اسلامی) پایه ریزی نمایند و نسل هایشان را بر اساس هدایت قرآن، تربیت کنند. بنا بر این، قرآن، خواهان رحمت و خیر برای همه بشر است و از انسان ها می خواهد که بر اساس عقیده و اندیشه درست، زندگی کنند، نه بر اساس روابط مادّی و زمینی.
ما همه را دیده ایم و می بینیم،
ما به یاد همه بوده ایم و هستیم،
ما دست همه را گرفته ایم و می گیریم،
ما حُسن و عیب دیگران را دیده ایم و به ایشان گفته ایم!
ما رکود و س دیگران را تاب نیاورده ایم و سعی کرده ایم راهشان بیاندازیم،
به مهربانی، کاری کردیم که دیگران بد یا کم نمانند و نباشند،
دریغا اما که عمری است خودمان را ندیده ایم.
سالهاست که از خودمان یاد برده ایم! دست خودمان را نگرفته ایم. مانده ایم و راهی نرفته ایم و تاب آورده ایم.
بدی و کمی خود را بَزَک کرده ایم و زیبا دیده ایم.
ما خیلی ها را می شناسیم و از آنها چیزها می دانیم و نشانی ها داریم. ولی خود را نمی شناسیم و از خودمان چیزی نمی دانیم و نشانی نداریم.
در حالی که به تعبیر قرآن كریم اگر آدمی خود را دریابد و معرفت و شناخت نفس پیدا كند،از آسیبهای اخلاقی و اجتماعی در هر گونه و قوارهاش ایمن می ماند؛ یا ایها الذین امنوا علیكم انفسكم لایضّركم من ضّل اذا اهتدیتم الىاللَّه مرجعكم جمیعاً فیّنبئكم بما كنتم تعملون».
که دل سراپرده محبت اوست ديده آينه دار طلعت اوست».
این مطلب ادامه دارد .
پدر ، مادر ، معلم ، من نوجوانم .
من از وقتی که از حدود 11 سالگی عبور کرده ام ، وارد مرحله نوجوانی شده ام .این مرحله تا حدود 19 یا سالگی ادامه پیدا خواهد کرد .
یعنی من دوره راهنمایی و دبیرستانم را در مرحله نوجوانی سپری خواهم کرد .
دنیای ذهنی و جسمی من در حال دگرگونی سریع است . این دگرگونی حدود 8 یا 9 سال طول می کشد ممکن است در این مدت مشکلاتی را برای شما به وجود بیاورم .
شاید در طول این دوره وضعیتی به وجود آید که من نتوانم به دلیل بروز آن مشکلات از شما عذرخواهی کنم .
پس مرا ببخشید .
درصد نوجوانان در ایران، بین یک تا سه ساعت در شبانه روز، اوقات فراغت دارند. با محاسبه ۱۴ میلیون دانش آموز با سرانه دو ساعت اوقات فراغت یعنی آموزش و پرورش باید برای ۲۸ میلیون ساعت نفر روز، برنامه ریزی کند.
در وضعیت کنونی اما واقعیت در آموزش و پرورش حکایت از آن دارد که ۷۰ درصد دانش آموزان برای اوقات فراغت خود برنامه خاصی ندارند و شانس بهره برداری از امکانات تفریحی و ورزشی را به دلیل مشکلات مالی، محدودیت ظرفیت و گران بودن برخی از این امکانات به طور یکسان ندارند. بلاتکلیفی کودکان، نوجوانان و جوانان در تعطیلات تابستان و معاشرت با افرادی به واسطه شرایط خاص محیطی، خانوادگی و. آمادگی و گرایش بیشتری به انجام رفتارهای پرخطر دارند، زمینه ساز تمایل دانش آموزان برای مشارکت در رفتارهای پرخطر می شود و در واقع خشت اول کج گذارده می شود. چنین هشدارهایی است که بار دیگر اهمیت اوقات فراغت را گوشزد می کند.
از همین رو، ما تصمیم داریم یک برنامه برای پرکردن اوقات فراغت شما پیشنهاد کنیم. البته هشدارهایی هم داریم که بهتر است به آنها توجه کنید.
فاطمه کباری، جامعه شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی، اوقات فراغت را لحظه هایی می داند که فرد فارغ از کار و مسئولیت آن را بر اساس تمایل شخصی خود تنظیم می کند و برنامه آن در مورد هرکس متفاوت است و به سلیقه نیازهای روحی، سن و توان مالی فرد بستگی دارد. او می گوید: لحظه لحظه اوقات فراغت، امروزه از چنان اهمیتی برخوردار است که حتی از آن به مثابه آیینه فرهنگ جامعه یاد می کنند. به این معنی که چگونگی گذراندن اوقات فراغت افراد یک جامعه تا حد بسیاری معرف ویژگی های فرهنگی و میزان توسعه یافتگی آن جامعه است. بنابراین اگر طرح و نقشه زندگی و کار جوانان با برنامه هایی که برای اوقات فراغت خود تنظیم می کنند، مغایرت داشته یا تفریحات و فعالیت های فراغتی آنها با هنجارهای فرهنگی در تضاد باشد، اوقات فراغت به مشکل اجتماعی تبدیل خواهد شد.»
به اعتقاد کباری، لحظه های فراغت برای جوانان هم می تواند سازنده و مفید باشد و هم مخرب و ویرانگر، به تعبیر دیگر نبود هدف و بی برنامگی، باعث پیدایش فراغت های بیمارگونه و انواع انحرافات و بزهکاری ها در جامعه می شود.
به گفته او بررسی نحوه گذراندن اوقات فراغت جوانان در سال های پیش در فصل تابستان نشان می دهد که در بیشتر مناطق شهری بویژه شهرهای بزرگ، خیابان گردی و رفتن به پارک ها و مجموعه های تفریحی، به عنوان یکی از راه های گذراندن اوقات فراغت مطرح می شود که با توجه به ویژگی فعالیت های فرامحلی این سیل عظیم از نیروهای آزادشده متمایل به فعالیت های جمعی و گروهی، در هر لحظه می توان انتظار داشت که هیجانات انباشته آنان تخلیه شده و زمینه بروز هرگونه حادثه یا فعالیت مهار نشدنی را فراهم آورد.
کارهایی که بهتر است انجام ندهید
پرکردن اوقات فراغت یک هنر است که باید آن را آموخت. ما از تجربه هایی که در این زمینه به دست آمده استفاده کردیم و به شما توصیه می کنیم پرکردن ساعت های بیکاری به هر شیوه ای صحیح نیست. در اینجا به شما توصیه می کنیم این کارها را در تابستان کمتر انجام دهید:
پاساژگردی ممنوع: متأسفانه پاساژگردی» به عنوان یک پدیده امروزی، مورد توجه و استقبال زیاد جوانان واقع شده است، به طوری که بدون نیاز به خرید در پاساژها قدم می زنند و ویترین مغازه ها را تماشا می کنند. ما به شما این مورد را توصیه نمی کنیم چون ممکن است چیزهایی بخرید که بعدا متوجه شوید، بیهوده پولتان را خرج کرده اید و از همه مهم تر این که وقت و انرژی خودتان را هدر می دهید.
تلویزیون کمتر تماشا کنیم: درست است که فصل تابستان تلویزیون برنامه های متنوعی دارد، اما شما نباید وقت زیادی را جلوی تلویزیون بگذرانید. تماشای تلویزیون یکی از کم هزینه ترین راه های گذران اوقات فراغت است ضمن این که تلویزیون را در همه ساعات شبانه روز و در خانه می توان استفاده کرد شاید به همین دلیل تلویزیون همچنان یکی از پرطرفدار ترین رسانه های جمعی است.
یک پژوهش در دانشگاه تهران نشان می دهد که متاسفانه ۶/۸۲ درصد دانشجویان روزانه تلویزیون تماشا می کنند و دریافته های این پژوهش ذکر شده که اولین فعالیت فراغتی برای دانشجویان ۲۱ دانشگاه، از ۲۵ دانشگاه بزرگ کشور، تماشای تلویزیون است و با کسب ۲/۱۶ درصد از کل امتیازات در بین ۱۹ فعالیت فراغتی مقام نخست را کسب کرده است.
بازی های کامپیوتری را کم کنید: امروز کمتر کسی را می توان پیدا کرد که بازی های کامپیوتری و گیم نت را تجربه نکرده باشد، اما زیاد بازی کردن هم خوب نیست چون هم به چشم شما صدمه می زند و هم بازی های تخیلی می تواند ذهن شما را درگیر کند و این به گفته روان شناسان به شما صدمه می رساند.
زیاد نخوابید؛ خوب نیست: خوابیدن زیاد خوب نیست. برخی دانش آموزان و دانشجویان تصور می کنند چون ۹ ماه سال تحصیلی صبح ها زود از خواب بیدار شده اند سرتاسر تابستان باید بخوابند. البته برای برخی هم جای روز و شب تغییر می کند و صبح ها تا ظهر می خوابند و از آن طرف شب ها بیدار می مانند که روان شناسان توصیه می کنند این کار بشدت به سلامت آنها صدمه می زند.
نکته: لحظه های فراغت برای جوانان هم می تواند سازنده باشد و هم مخرب، نبود هدف و بی برنامگی باعث پیدایش فراغت های بیمارگونه و بزهکاری می شود
کمتر چت کنید: در دنیای مدرن امروز راه های دیگری هم برای پرکردن اوقات فراغت پیدا شده و آن این است که مدت ها پای کامپیوتر بنشینید و چت کنید. براساس نتایج گزارش محققان دانشگاه علامه طباطبایی، نمونه های تحقیقی به دست آمده از چند کافی نت مشخص شد که ۷۱ درصد از جوانان ۱۵ تا ۳۰ سال یک بار چت کردن را امتحان کرده اند و ۵۵ درصد از افراد حاضر در چت روم ها بین ۱۶ تا ۲۵ سال دارند. این حقیقت دو سال پیش روشن شده است و می توان گفت که این میزان علاقه مندی با گسترش استفاده از اینترنت خانگی و ارزان شدن هزینه استفاده از اینترنت افزایش یافته است. در واقع باید تصریح کرد که در شرایط کنونی متأسفانه، در دسترس ترین و ارزان ترین راه حل برای پر کردن اوقات فراغت جوان و نوجوان ایرانی، چت کردن است. درباره معایب چت کردن و پیامدهای آن نیز به اندازه مثنوی هفتادمن کاغذ گفته و نوشته شده است.
این کار آسیب های زیادی به شما می رساند و بدانید که بسیاری از دوستی های غلط یا ی ها توسط همین چت کردن ها صورت می گیرد.
کارهایی که بهتر است انجام دهید
شنا کنید: بهتر است یک بار هم که شده لذت شنا کردن در استخرها را تجربه کنید. اگر امکان این را دارید که در کلاس های آموزشی ثبت نام کنید فرصت را از دست ندهید. فردی که شنا می کند، نه تنها از این طریق احساس راحتی و نشاط می کند بلکه بر اثر شنا کردن قابلیت های جسمانی خود از قبیل استقامت دستگاه گردش خون و تنفس، قدرت، سرعت و انعطاف پذیری مفاصل شانه و مچ پا را افزایش می دهد. شنا ورزشی است که از سن نوزادی تا سن کهنسالی می توان آن را انجام داد و به طور کلی ورزشی است که هیجان و اضطراب را کاهش داده، عضلات را قوی و محکم و بدن را نرم و انعطاف پذیر می سازد و باعث می شود که فرد انرژی بیشتری برای انجام کارهای روزانه خود کسب کند.
کلاس زبان بروید: آشنایی به یک زبان بویژه زبان انگلیسی حتما در آینده برای شما فایده خواهد داشت. خوشبختانه امروز تعداد این کلاس ها افزایش یافته و حتی در کلاس های تابستانی مساجد و مدارس این کلاس ها برگزار می شود.
کتاب بخوانید: حتما درس خواندن و امتحانات شما را از هر چه کتاب است خسته کرده اما سعی کنید فرصت کتاب خواندن در تابستان را از دست ندهید. حتی رتبه های برتر کنکور هم توصیه می کنند که از تابستان برای کنکور شروع کنید و این روزها را از دست ندهید.
بازی های دسته جمعی را فراموش نکنید: در گذشته تابستان که می شد بچه های محل دورهم جمع می شدند و لی لی، هفت سنگ و بازی می کردند. امروز دیگر این بازی ها جایی بین بچه ها ندارند اما شما می توانید از مادران و پدران خود این بازی ها را یاد بگیرید و در حیاط آپارتمان با هم انجام دهید. حتی خوب است دور هم تئاتر و بازیگری را تجربه کنید. این کاری است که بسیاری از کارگردانان و بازیگران بزرگ ما در کودکی تجربه کرده اند.
تابستان کجا برویم؟
مسئولان برای برنامه ریزی اوقات فراغت به این موضوع توجه دارند که برنامه های اوقات فراغت باید هم شادی آفرین، سرگرم کننده و لذتبخش و هم متضمن رشد و کمال انسان باشد. از گذشته تاکنون مراکز محلی با کمترین هزینه برنامه هایی را برای کودکان و نوجوانان در نظر می گرفتند که حتما با آن آشنا هستید، اما ممکن است کمتر به آن توجه کرده باشید. ما برای یادآوری این مراکز را به شما معرفی می کنیم:
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان: این کانون هر تابستان برنامه های زیادی را برای گروه سنی ۶ تا ۱۴ سال در نظر می گیرد. کافی است به یکی از کانون های محله خود مراجعه کنید و با کارت عضویتی که می گیرید هم کتاب بخوانید و هم در کلاس های نقاشی، سفالگری، عروسک سازی شرکت کنید.
مساجد محله: اما اگر در محله خود کانون ندارید حتما سری به مسجد نزدیک خانه تان بزنید تا از برنامه های آن در فصل تابستان آگاه شوید. بسیج مساجد برنامه های خوبی از اردو و سفر تا کلاس های علمی و تفریحی برگزار می کند که شما با هزینه کمی می توانید از آنها استفاده کنید.
فرهنگسرا: این مکان ها هم در فصل تابستان بیکار نمی نشینند و برنامه های زیادی را برای پر کردن اوقات فراغت جوانان در نظر می گیرند. هرچند این کلاس ها پولی هستند، اما هزینه آنها به مراتب کمتر از کلاس های خصوصی است. البته قرار است که شهرداری روزهای جمعه در بوستان ها مراکزی برای تفریح و آموزش نوجوانان به طور رایگان برگزار کند.
مدارس: مدرسه که تنها محل درس خواندن نیست. تابستان می توانید سری به کلاس هایی که آموزش و پرورش در پایگاه های تابستانی برای دانش آموزان در نظر می گیرد بزنید تا در کنار همکلاسی هایتان به اردو، کلاس نقاشی، کلاس های پژوهشی و تحقیقاتی بروید و لذت با هم بودن را تجربه کنید.
درباره این سایت